Το καλοκαίρι του 2021 ίσως το θυμόμαστε για τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Ελλάδα και τη συνεχιζόμενη απειλή της πανδημίας σε παγκόσμια κλίμακα. Συνεργάτες μας ενδέχεται να έχουν πληγεί και πολλοί συνάνθρωποι μας θα χρειαστούν πρόσθετη υποστήριξη μέχρι να ανακάμψουν. Η υποστήριξη αυτή μπορεί να είναι υλικής ή συναισθηματικής φύσεως. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε εμείς ως μάνατζερ ή ως συνεργάτες τους; Ας εξετάσουμε δύο πράγματα: α) τι διαφοροποιεί μια «κρίση» από τις καθημερινές προκλήσεις β) τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ανταποκριθούμε.
Crisis Management vs. Resilience
Ως «κρίση» ορίζουμε την ξαφνική αλλαγή μιας κατάστασης προς το χειρότερο. Οι άνθρωποι είναι συχνά εκπληκτικά ανθεκτικοί στην αντιμετώπιση κρίσεων. Αυτό που μερικές φορές δυσκολευόμαστε περισσότερο να αντιμετωπίσουμε είναι οι επαναλαμβανόμενες αποτυχίες και οι μικρές, αλλά σωρευτικές, αρνητικές εμπειρίες. Με «αρνητικές εμπειρίες» δεν εννοούμε μόνο τα παρατηρήσιμα αρνητικά γεγονότα αλλά και την απουσία παραγόντων με θετικό πρόσημο, παράγοντες που κάνουν τη ζωή μας ευχάριστη: να δούμε φίλους, να πάμε σε μια συναυλία, να καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι με τους ηλικιωμένους συγγενείς, η ασφάλεια στην εργασία.
Ένας από τους κύριους λόγους που αυτές οι μικρές αρνητικές εμπειρίες είναι τόσο εξουθενωτικές και μας δυσκολεύουν να επανακάμψουμε είναι επειδή λειτουργούν αθροιστικά. Αφού βιώσουμε ένα στρεσογόνο συμβάν, χρειαζόμαστε αρκετές ώρες για να επανέλθουμε από την επίδραση της κορτιζόλης στο σώμα μας. Εάν για μεγάλο χρονικό διάστημα βιώνουμε κάθε μέρα πολλές τέτοιες καταστάσεις, τα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα μας αυξάνονται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια συνεχή κατάσταση αυξημένης διέγερσης που τελικά οδηγεί στην εξάντληση και την εξουθένωση. Αυτό που θέλει να κάνει ο οργανισμός μας σε τέτοιες παρατεταμένες αντιξοότητες είναι να εξοικονομήσει ενέργεια και να σταματήσει να «μάχεται»
Τα στάδια (μορφές) της Ανθεκτικότητας:
- Survive (Επιβίωση): πώς ανταποκρινόμαστε αρχικά στις αντιξοότητες
- Adapt (Προσαρμογή): πώς προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές
- Recover (Ανάκαμψη): πώς επανακάμπτουμε από τις αντιξοότητες
- Thrive (Ευημερία): πώς γινόμαστε πιο ανθεκτικοί μαθαίνοντας και διευρύνοντας το ρεπερτόριο των συμπεριφορών μας
Όλοι είμαστε με διαφορετικό τρόπο ανθεκτικοί. Αυτό που παραπάνω περιγράφεται ως «στάδια» της Ανθεκτικότητας είναι ουσιαστικά διαφορετικές μορφές με τις οποίες αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες της ζωής. Όσον φορά την πανδημία, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε περάσει από το στάδιο της Επιβίωσης (Survive) και έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε και να προσαρμοζόμαστε στη νέα, μετά-Covid πραγματικότητά. Ίσως είναι πολύ νωρίς να διατυπώσουμε την υπόθεση ότι έχουμε ανακάμψει φτάνοντας στα ίδια επίπεδα ευημερίας και ευτυχίας που είχαμε πριν τους περιορισμούς. Οι συνεχείς και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των δυσμενών συνθηκών μπορεί να σημαίνουν ότι πολλοί άνθρωποι παραμένουν ακόμα στο στάδιο της Προσαρμογής (Adapt). Η παραμονή σε αυτό το στάδιο για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι κάτι που δε βοηθάει απαραίτητα, όπως περιέγραψε ο Martin Seligman, ο πατέρας της θετικής ψυχολογίας.
Ο Seligman περιέγραψε τρεις διαφορετικές μορφές ανταπόκρισης στις μακροχρόνιες αντιξοότητες. Περίπου το ένα τρίτο από εμάς θα ανακάμψουμε στο επίπεδο που ήμασταν πριν βρεθούμε αντιμέτωποι με μια μεγάλη αναποδιά∙ το ένα τρίτο θα ευδοκιμήσει και θα δυναμώσει μετά από παρατεταμένα αρνητικά γεγονότα, αλλά ένα τρίτο των συνανθρώπων μας δε θα επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση εύκολα. Μπορεί να αφεθούν αισθανόμενοι αβοήθητοι και να εγκαταλείψουν την προσπάθεια ανάκαμψης. Για αυτά τα άτομα, ίσως υπάρχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες όσον αφορά την ευημερία και την ψυχική τους υγεία.
Ο ρόλος του μάνατζερ
Υπάρχουν, φυσικά, τρόποι με τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε τους συναδέλφους μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα περάσουν από τα τέσσερα στάδια με τρόπο φυσιολογικό, αλλά για εκείνους που δυσκολεύονται, είναι σημαντικό να το αναγνωρίσουμε και να τους παρέχουμε την κατάλληλη υποστήριξη. Εάν ανησυχείτε για την ευημερία των άλλων, μιλήστε τους. Ρωτήστε τους πώς αισθάνονται, πώς ήταν οι τελευταίοι έξι μήνες για αυτούς και πώς τους έχει επηρεάσει η υπάρχουσα κατάσταση – υλικά και ψυχολογικά. Το να έχει κανείς κάποιον να ακούει και να δείχνει ενδιαφέρον είναι το πρώτο βήμα για την ενδοσκόπηση και την αποδοχή ότι κανείς βρίσκεται σε «κρίση» ή βιώνει μια δύσκολη παρατεταμένη κατάσταση. Αυτό είναι η πρώτη προϋπόθεση για να αρχίσει να περνάει από τα διαφορετικά στάδια. Η δεύτερη είναι η αποδοχή της ατομικής ευθύνης και η αποποίηση της ψυχολογίας του «θύματος». Ιδού μερικές ερωτήσεις που μπορείτε ως μάνατζερ και coach να κάνετε σε μέλη της ομάδας για να τα βοηθήσετε.
Διερευνήστε εάν ο συνεργάτης σας αντιμετωπίζει ιδιαίτερη δυσκολία σε ένα από αυτά τα τέσσερα στάδια. Συζητήστε με ποιον τρόπο έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν διαφορετικές αντιξοότητες. Αξιοποιήστε όσα μάθετε για να τους ενθαρρύνετε, να επικεντρωθείτε στο τι μπορούν να κάνουν και πώς μπορούν να μάθουν από το παρελθόν για να αντιμετωπίσουν το μέλλον. Θυμηθείτε ότι όλοι μας είμαστε διαφορετικοί με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ανάγκες.
Οι παραπάνω προτάσεις για εσάς ως μάνατζερ-coach ισχύουν όταν και εσείς οι ίδιοι βιώνετε μια δύσκολη κατάσταση. Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε κατά τη διάρκεια μιας ξαφνικής κρίσης ή μιας παρατεταμένης δύσκολης περιόδου είναι να ζητήσουμε τη βοήθεια κάποιου άλλου.
Βασισμένο στο How To Help Others (Or Yourself) Build Resilience After Adversity, του Dr. Jo Maddocks, Chief Psychologist PSI Talent Management International. https://blog.psionline.com/talent/not-everyone-bounces-back